Het gebruik van AI binnen de cultuursector
Kunstmatige intelligentie opent een hoop deuren en schept veel mogelijkheden, ook binnen de cultuursector. De erfgoedsector maakt momenteel al heel wat gebruik van AI, bijvoorbeeld voor het doorzoekbaar maken van handgeschreven brieven, gezichtsherkenning in audiovisueel materiaal om bepaald beeldmateriaal makkelijker te kunnen vinden en om nieuwe verbanden te leggen tussen Europese archieven. Maar ook op het gebied van cultuur kan AI natuurlijk voor veel dingen ingezet worden:
- Waarde toevoegen voor publiek of organisatie: AI kan helpen om het culturele aanbod meer toegankelijk te maken voor het publiek. Dit kan bijvoorbeeld door middel van ondertiteling of automatische vertalingen. Organisaties kunnen AI inzetten om bezoekersaantallen accuraat in te schatten en hun personeelsinzet hierop aan te passen, waardoor ze heel wat kosten kunnen besparen.
- Automatiseren en efficiënter maken van werkprocessen: Met kunstmatige intelligentie kan een organisatie een hoop werkprocessen automatiseren, wat leidt tot kostenbesparing en efficiënter werken. Voorbeelden hiervan zijn het automatisch vertalen van flyers, het bewerken van video’s en foto’s en het beantwoorden van vragen vanuit klanten via een chatbot. Veel culturele instellingen zijn onderbemand en moeten op hun kosten letten, dus dit zou een mooie uitkomst zijn!
- Nieuwe producten aanbieden: Kunstmatige intelligentie is een fijn hulpmiddel voor het creëren van nieuwe producten. Makers kunnen het bijvoorbeeld als inspiratie gebruiken bij het maken van nieuwe muziek, het digitaal restaureren van een schilderij of om binnen een eigen collectie nieuwe verbanden te leggen en zo weer nieuwe content te creëren.
- Verbeteren van de beleving voor het publiek: De culturele sector kan AI inzetten om hun publiek beter te bedienen, wat leidt tot een betere beleving. Voorbeelden hiervan zijn gepersonaliseerde digitale interactieve tours en rondleidingen met behulp van apps en gepersonaliseerde aanbiedingen op platforms van culturele instellingen.
Wat voor negatieve invloed heeft AI op culturele ontwikkeling?
We hebben nu een hoop positieve punten benoemd die kunstmatige intelligentie meebrengt voor de cultuursector, maar er zijn natuurlijk ook een aantal uitdagingen die daar tegenover staan. Zo is de kwaliteit van de output van AI soms nog twijfelachtig, zeker omdat we vaak niet weten waar de informatie precies vandaan komt en of deze dus wel juist is. Daarnaast is het voor makers opletten met auteursrechten, ook als je een AI-sample alleen als inspiratie gebruikt. AI kan immers informatie halen uit een werk waar auteursrecht op berust. En de grootste uitdaging waar we nu tegenaan lopen met het inzetten van kunstmatige intelligentie, is dat het vaak werkt op vooroordelen.
AI en vooroordelen
Het gebruik ervan kan uiteindelijk dus leiden tot een versterking van bepaalde vooroordelen, een invloed die we uiteraard niet willen voor AI aangezien het culturele ontwikkeling vaak juist in de weg staat. Veel generatieve AI-tools hebben bijvoorbeeld een Amerikaanse en Europese bias. Dit betekent dat de content die de AI genereert vaak niet representatief is voor mensen van over de hele wereld. De manier waarop AI getraind wordt, bepaalt wat voor uitkomsten de AI geeft. Gebruikt men alleen informatie die vooroordelen bevat over een bepaald ras of geslacht, dan is de kans groot dat de AI uitkomsten geeft die discrimineren. Dit is één van de redenen dat bedrijven er nog huiverig in zijn om AI in te zetten voor hun wervingsproces. Gelukkig neemt men al stappen om deze uitdaging aan te pakken, bijvoorbeeld het trainen van AI met meer diverse informatiesets. In de toekomst kunnen we kunstmatige intelligentie dus ook vooroordeel-vrij maken!
Nieuwe uitdagingen op het gebied van intellectueel eigendom door de komst van AI
Er zijn een hoop gebieden waarop er nieuwe uitdagingen zijn ontstaan door de komst van kunstmatige intelligentie:
Content creatie
We gebruiken AI steeds vaker voor het genereren van creatieve content, zoals afbeeldingen, teksten of video’s. De vraag die nu steeds meer opkomt is bij wie de auteursrechten liggen bij content die door AI is gemaakt. Is dat de maker van het AI-programma, degene die de opdracht geeft aan de AI of de AI zelf?
Merkrechten
AI kan in principe ingezet worden voor het maken van namaakproducten van bepaalde dure merken. Merken moeten momenteel dus erg opletten dat er geen imitatie producten op de markt zijn van hun merk. Dit kan immers het imago van hun merk aantasten, bijvoorbeeld als de kwaliteit niet goed is en mensen er wel vanuit gaan dat de producten echt van dat merk zijn.
Auteursrechten
AI ontwikkelt zichzelf steeds sneller door, waardoor het binnenkort waarschijnlijk in staat is om auteursrechtelijk beschermde werken te kopiëren. Dit betekent dat AI mogelijk inbreuk maakt op de auteursrechten van kunstenaars en auteurs. Zo wordt het ook lastiger om te achterhalen wie nu de eigenaar is van een bepaald werk. Dit kan in veel branches voor problemen zorgen op het gebied van intellectueel eigendom, zeker in creatieve beroepen waar AI wordt gebruikt.
Octrooirecht
Als je iets uitvindt, kun je hier een octrooi voor indienen. Zo claim je in principe de rechten van iets dat jij bedacht hebt en bescherm jij jouw uitvinding tegen mensen die het idee willen ‘stelen’. Inmiddels zijn er al een hoop AI-gerelateerde octrooien ingediend. Dit is echter niet zo simpel als het misschien lijkt. Er ontstaan snel juridische geschillen op het gebied van octrooirecht in verband met AI. Zeker als het gaat om bepalen wie de uitvinding nu echt heeft gedaan en of een uitvinding wel nieuw en innovatief genoeg is om een nieuw octrooi in te dienen.
Het klonen van stemmen
Je hebt het vast al wel eens voorbij zien komen: een video waarin een nummer gezongen wordt door een bepaalde acteur of zelfs een niet-bestaand persoon. Dit is gemaakt door de stem te klonen met behulp van AI. Erg leuk als het wordt gebruikt voor entertainment, maar er kan ook veel schade mee aan worden gericht. Zo wordt het stemklonen regelmatig ingezet voor fraude. Daarnaast kan stemklonen een inbreuk op auteursrecht veroorzaken, afhankelijk van hoe het wordt ingezet.
Beschermen van gegevens
AI-systemen hebben gegevens nodig om informatie te vergaren en om te leren. Er is al wel eens gebleken dat dit een inbreuk van privacy van gebruikers als gevolg kan hebben. Wanneer jij persoonlijke gegevens opgeeft in een gesprek met een AI-bot, gebruikt de AI deze gegevens dus ook om te leren. Inmiddels zijn er regels hierover opgenomen in de AVG.
De oplossing: Nieuwe wetgeving
De enige oplossing voor deze nieuwe uitdagingen is het implementeren van nieuwe wetgeving rondom het gebruik van AI. Het is belangrijk dat we ethische richtlijnen opstellen om zeker te weten dat AI goed gebruikt wordt op het gebied van Intellectueel Eigendom. De rechten van zowel consumenten als makers moeten hierin worden beschermd. Het is duidelijk dat we nog erg op zoek zijn naar een goede balans tussen het innoveren met AI en het beschermen van privacy en rechten. Er kan veel goeds worden gedaan met AI, maar helaas ook veel slechte dingen. Denk bijvoorbeeld aan identiteitsfraude en laster. Hier moeten duidelijke regels en richtlijnen voor zijn in onze wetgeving, zodat men ontmoedigd wordt om AI in te zetten voor onethische doeleinden.
Als je iets verzint en dit op het internet plaatst, kan iedereen dit natuurlijk zien en dus in principe ook overnemen. Op uitvindingen kunnen mensen een patent aanvragen, maar met dingen zoals een blog of een zelf gecomponeerd nummer ligt dit net iets anders. Hier is het intellectueel eigendom voor in het leven geroepen, om voortbrengselen van de geest te beschermen. In deze blog vertellen we je meer over wat intellectueel eigendom is en hoe het in zijn werk gaat!
Wat is intellectueel eigendom?
Intellectuele eigendomsrechten bieden bescherming aan voortbrengselen van de geest. Dat klinkt misschien een beetje vaag, maar het komt erop neer dat jij de eigendomsrechten hebt van iets dat jij hebt verzonnen. Dit kan van alles zijn, van een verhaal dat je hebt geschreven tot een bepaalde vormgeving voor een website of app. In tegenstelling tot een patent of het gewone eigendom, beschermt het dus immateriële goederen. Als we bijvoorbeeld een auto als voorbeeld pakken, beschermen intellectuele eigendomsrechten niet de auto zelf, maar wel de ideeën die achter de auto zitten. Bijvoorbeeld het ontwerp van de auto of bepaalde nieuwe technieken die erin zitten. Zelfs op een modelnaam van een auto kunnen intellectuele eigendomsrechten liggen.
Welke soorten intellectuele eigendomsrechten zijn er?
Het intellectueel eigendom bestaat uit een aantal rechten die in allerlei wetten en internationale verdragen zijn gereguleerd. Iedere soort heeft eigen beschermingseisen, een andere beschermingsomvang en ook een verschillende beschermingsduur. Hieronder gaan we de zes meest bekende vormen van het intellectueel eigendom voor je toelichten: auteursrecht, databankenrecht, knowhow, octrooirecht (patent), handelsnaamrecht en merkenrecht.
Auteursrecht
Het auteursrecht is voor de maker van een werk, in de wet spreekt met van ‘een werk van letterkunde, wetenschap of kunst’. Voor het verkrijgen van het auteursrecht hoef je in principe niets te doen, je hoeft het recht niet aan te vragen of iets dergelijks. Je moet enkel aan kunnen tonen dat een werk door jou is gemaakt of geschreven. Het auteursrecht op een boek ontstaat bijvoorbeeld bij het schrijven ervan en het auteursrecht op een muziekstuk ontstaat bij het componeren. Ook op software zit uiteraard auteursrecht en dat ontstaat bij het schrijven van de code voor de software. Voor software geldt ook dat het niet af hoeft te zijn om auteursrecht te verkrijgen, ook op de alfaversie rust auteursrecht.
Octrooirecht of patent
Een patent kun je verkrijgen als je iets uitvindt dat nog niet bestaat of in ieder geval nog nergens ter wereld openbaar bekend is gemaakt. Daarnaast moet het ook op uitvinderswerkzaamheid berusten, oftewel inventief zijn, en toegepast kunnen worden, dus het moet ook echt werken. Een patent kun je aanvragen bij het Octrooicentrum. Voor software kun je over het algemeen geen octrooi krijgen.
Databankenrecht
Het databankenrecht wordt ook wel extractierecht genoemd en is bestemd voor de producent van een databank. Met een databank bedoelt men verzamelingen die van een substantiële investering getuigen. Denk bijvoorbeeld aan een verzameling trefwoorden in een woordenboek of namen in een gids op een website. Er gelden geen formaliteiten voor het verkrijgen van dit recht, dit is dus vergelijkbaar met het auteursrecht. Je hoeft het niet aan te vragen zoals een patent!
Merkenrecht
Het merkenrecht is bedoeld voor tekens die dienen om producten of diensten van een onderneming te onderscheiden. Dus tekens waaraan je een bedrijf kunt herkennen, zoals een logo of een naam of woordmerk. Om dit recht te krijgen is het wel belangrijk dat het logo of het woordmerk genoeg onderscheidend vermogen heeft. In sommige gevallen kan een merkenrecht ook worden verkregen op basis van een kleur, muziektune of zelfs een geur. Een merkenrecht moet je wel aanvragen. Dit doe je bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom.
Handelsnaamrecht
Het handelsnaamrecht is bedoeld om een naam waaronder een bedrijf opereert te beschermen. Een handelsnaam kan ingeschreven zijn bij de Kamer van Koophandel, maar dit is niet verplicht om in aanmerking te komen voor het handelsnaamrecht. De enige eis die dit recht stelt, is dat de handelsnaam consequent wordt gebruikt door een bedrijf, dus niet alleen mondeling, maar ook op briefpapier, op de website, als domeinnaam, enzovoorts. Daarnaast moet de handelsnaam ook bekend zijn bij een groter publiek.
Knowhow
Het laatste recht is de knowhow. Dit is soms nog een wat vaag begrip, maar knowhow omvat immateriële werken die niet of nauwelijks beschermd worden door het intellectueel eigendom, maar die wel een waarde hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een wiskundige formule, een marketingconcept of de imagorechten van een bekend persoon. In de praktijk zien we vaak dat mensen knowhow toepassen in de vorm van Non-Disclosure Agreements. Op het breken hiervan rust dan ook vaak een boete.
Wanneer moet je zeker je intellectueel eigendom op orde hebben?
Het is over het algemeen altijd wel handig om te zorgen dat je het intellectueel eigendom op jouw onderneming, product of dienst op orde hebt, maar er zijn een paar gevallen waarin het extra belangrijk is:
- Je wil jouw IP-rechten overdragen of verkopen
- Je wil jouw onderneming verkopen en dus aandelen overdragen
- Je hebt geschillen lopen met concurrenten of andere spelers op de markt over inbreuk op IP-rechten
- Je wil een financiering verkrijgen of vestiging zekerheidsrechten verkrijgen
- Je wil contracten sluiten met klanten en distributeurs