Datacenters in de ruimte, is dat haalbaar?
De Europese Unie gaf 2,1 miljoen euro uit aan een onderzoeksproject genaamd Advanced Space Cloud for European Net zero emission and Data sovereignty (ASCEND). Het onderzoek heeft 16 maanden geduurd en de EU is tot de conclusie gekomen dat datacenters plaatsen in de ruimte ’technisch en economisch haalbaar’ is. Daarnaast zou het een positieve impact hebben op het milieu. Buiten de dampkring hebben datacenters meer profijt van zonne-energie dan hier op aarde. Dit zou dus een goede oplossing kunnen zijn van de druk die datacenters hebben gebracht op het milieu en het elektriciteitsnet in Europa en de rest van de wereld. Uit een ander onderzoek blijkt namelijk dat alle datacenters ter wereld in 2026 net zoveel energie nodig zullen hebben als heel Japan. Daarnaast zorgen datacenters voor veel C02-uitstoot met het verwerken en opslaan van digitale gegevens.
Hoeveel datacenters moeten er de ruimte in?
ASCEND wil beginnen met 13 datacenters de ruimte in te lanceren in 2036, met een capaciteit van 10 megawatt. Uiteindelijk is de bedoeling dat er tegen 2050 zo’n 1300 datacenters de ruimte in zijn die samen een gigawatt aan energie genereren. Toevallig is dit hetzelfde jaar waarin de Europese Unie gezegd heeft klimaatneutraal te willen worden. Het klinkt in principe als een prima plan, maar het wordt nog niet zo makkelijk om die datacenters ook daadwerkelijk in de ruimte te krijgen. Dit gaat in ieder geval een hoop brandstof kosten, want iedere datacenter moet apart de ruimte in gelanceerd worden. Een andere onderzoeksgroep is om die reden bezig om een milieuvriendelijke manier van lanceren te ontwikkelen, waardoor er nog maar een tiende van de brandstof nodig zou zijn voor het lanceren van de datacenters.
Niet iedereen is het ermee eens
Het plan van de EU lijkt goed uitgedacht, maar er zijn toch een hoop mensen kritisch over. Al zou het plan veel opleveren, het gaat ook miljoenen aan brandstof kosten om te zorgen dat al die datacenters in een baan rond de aarde kunnen blijven bewegen. Een ander punt van kritiek is dat het in de ruimte lastiger wordt om de datacenters effectief te beschermen tegen andere, eventueel vijandelijke, landen. Ondanks de punten van twijfel lijkt het plan wel in trek te zijn, want ook Microsoft is samen met ruimtevaartbedrijf Loft Orbital onderzoek aan het doen naar AI datacenters in de ruimte!
Datacenters zijn niet meer weg te denken
Inmiddels spelen datacenters een cruciale rol in onze maatschappij. Ze zorgen ervoor dat servers altijd blijven draaien, waardoor digitale diensten ieder uur van iedere dag bereikbaar zijn. De koeling van deze datacenters is momenteel de grootste uitdaging, aangezien ze 24/7 moeten draaien. Zonder koeling zouden ze in mum van tijd oververhit raken. Bij veel datacenters kiest men ervoor om water te gebruiken voor het koelen, omdat er anders een te hoog energieverbruik zou zijn.
Is het waterverbruik van datacenters echt zo hoog?
Voor de koeling verbruiken datacenters dus behoorlijk wat water. Of dit ook te veel is, is natuurlijk een beetje relatief, maar met de huidige risico’s op drinkwatertekort is er uiteraard wel wat van te zeggen. De Nederlandse overheid heeft inmiddels een protocol opgezet, genaamd de ‘Verdringingsreeks’. Dit protocol bepaalt dat wanneer er een drinkwatertekort dreigt, de toegang tot schoon water voor niet essentiële doeleinden wordt geblokkeerd. Datacenters vallen hieronder, dus de kans is groot dat ze in de hoogzomer geen toegang meer hebben tot de watervoorraad en weer over moeten op koelen met elektriciteit. Op dat moment dragen de datacenters dus niet meer bij aan een eventueel watertekort, maar is het eigenlijk ook al aan de late kant.
Initiatieven om het waterverbruik terug te dringen
Gelukkig zijn er al een hoop partijen bezig met initiatieven en alternatieven om het waterverbruik van datacenters terug te dringen. Veel datacenters zijn actief bezig met een zogeheten watertransitie. Ze zoeken oplossingen om minder afhankelijk te zijn van drinkwater en het waterverbruik zoveel mogelijk te minimaliseren. Pathema is bijvoorbeeld al bezig met een duurzaam initiatief dat lineaire koelsystemen omzet in circulaire systemen. Water wordt hierbij behandeld zonder chemicaliën en kan steeds opnieuw gebruikt worden in een datacenter. Met deze aanpak kan men de watervoetafdruk verminderen met 40% en het waterverbruik zelfs met 95%!
Wat is een datacenter?
Laten we bij het begin beginnen: wat is een datacenter eigenlijk en waar hebben we zo’n datacenter voor nodig? Een datacenter is een industrieel en hoog beveiligd pand met het doel om te zorgen dat computerservers met digitale applicaties 24/7 blijven draaien. Bijna alle services waar wij dagelijks gebruik van maken, zijn afhankelijk van een datacenter. In sommige gevallen is een datacenter eigendom van één bedrijf, maar meestal worden er processen van diverse bedrijven gehost in een datacenter. Alleen erg grote bedrijven hebben eigen datacenters, denk bijvoorbeeld aan Meta of Google. De servers die in zo’n datacenter staan hebben veel nodig om goed te kunnen functioneren: de juiste temperatuur, een ijzersterke beveiliging en een goed gemonitorde vochtigheidsgraad. Een datacenter heeft een hoop voordelen, maar daar staan natuurlijk ook nadelen tegenover.
Problemen die zich voor kunnen doen
Je snapt waarschijnlijk wel dat er een hoop problemen kunnen ontstaan in zo’n datacenter. Die problemen zijn vaak alleen niet zo zichtbaar als dat ze bijvoorbeeld bij een kolencentrale zijn. De problemen zijn wat indirecter. Denk aan dingen zoals het energieverbruik van datacenters en waar die energie vandaan wordt gehaald. Is dit allemaal groene energie, afkomstig van wind- of zonneparken of wordt er ook energie op basis van fossiele brandstoffen gebruikt? Dit is met de focus op duurzaamheid die er vandaag de dag hangt natuurlijk een belangrijk probleem. Daarnaast komt er ook steeds meer kritiek op windmolenparken en is dit dus geen ideale oplossing meer voor dit probleem. Maar hoeveel verbruikt zo’n datacenter dan aan energie? Op dit moment komt zo’n 3% van ons totale nationale verbruik in Nederland van datacenters. Dat klinkt misschien alsof het niet zo veel is, maar staat toch gelijk aan 3,2 miljard kilowattuur!
Zorgen datacenters voor werkgelegenheid?
Mensen denken vaak dat datacenters voor veel werkgelegenheid zorgen naast andere voordelen. Dat is ook logisch, kijk maar eens wat voor enorme gebouwen het zijn. Toch valt dit helaas tegen als zo’n center er eenmaal staat. Voor het bouwen zijn er inderdaad behoorlijk wat mensen nodig, maar daarna hoeven er niet meer veel werknemers op locatie te zijn. Vaak zijn dit ook geen Nederlanders, maar expats, die expert zijn op het gebied van datacentertechnologie. Voor de lokale bevolking zorgt een datacenter dus zelden voor werkgelegenheid. Maar dan hebben we het alleen over interne banen. Datacenters genereren indirect op de lange duur wel veel externe banen, bijvoorbeeld op het gebied van hosting, glasvezel, adviesbureaus en cloud oplossingen. De vakgebieden die datacenters nodig hebben voor hun innovatie zorgen dus wel voor steeds meer werkgelegenheid. Toch zijn veel Nederlanders kritisch over het bouwen van datacenters omdat ze zoveel ruimte innemen. Ruimte waar ook huizen gebouwd kunnen worden. Met de huidige woningnood is het natuurlijk niet gek dat men hier kritisch op is.
Datacenters zijn hard nodig
Je ziet dus wel dat Nederlanders over het algemeen niet erg positief zijn over het bouwen van datacenters in ons land. Dat is aan de ene kant begrijpelijk, maar aan de andere kant staan veel mensen er niet bij stil dat we de datacenters nu eenmaal hard nodig hebben tegenwoordig. Vooral op het gebied van tech zijn we erg afhankelijk van datacenters en de technische voordelen die ze bieden. We willen allemaal volop gebruikmaken van onze smartphones en alle apps die erop staan, zoals social media kanalen en vandaag de dag ook AI functies, maar dan kan natuurlijk niet zomaar. Al die apps en functies hebben datacenters nodig om goed te werken. De eisen die wij stellen aan onze elektrische apparaten en het internet zorgen er voornamelijk voor dat datacenters überhaupt nodig zijn. Als puntje bij paaltje komt, zullen de meesten er dus toch voor kiezen om ze wel te laten bouwen.
Kritiek is voornamelijk lokaal
De meeste kritiek op het bouwen van datacenters komt van de omwonenden. Mensen die niet in de buurt wonen van zo’n center zul je niet snel horen klagen. Mensen die dicht bij een datacenter wonen hebben bijvoorbeeld last van horizonvervuiling en het feit dat het gebouw veel grond in beslag neemt. Daarnaast zijn het vaak geen gebouwen die een schoonheidsprijs verdienen. Die wil je natuurlijk ook liever niet in je achtertuin.
Wat bieden datacenters dan voor voordelen?
We zijn nu vooral de negatieve kant opgedoken, maar er zitten natuurlijk ook een hoop voordelen aan datacenters. Anders zouden ze niet gebouwd worden. Het grootste voordeel van datacenters is dat ze erg betrouwbaar zijn en altijd blijven draaien, aangezien ze werken op een redundant systeem. Dat betekent dus dat de servers van jouw Gmail, bank, social media kanalen, enzovoorts altijd online blijven en veel minder snel problemen zullen ondervinden. Voor bedrijven is er nog het voordeel dat ze hun servers niet op hun eigen locatie hoeven onder te brengen, waardoor ze veel minder bedrijfsruimte nodig hebben. Het huren van een plek in een datacenter is een stuk goedkoper dan het huren van een groter bedrijfspand. Ten slotte komt er een groot economisch belang kijken bij datacenters. De digitale sector in Nederland zorgt voor zo’n 25% van ons BBP. Je kunt dus niet zeggen dat datacenters niet belangrijk zijn voor onze economie!